შესავალი: რა არის ფიუჩერსული კონტრაქტები?

ფიუჩერსული კონტრაქტების განმარტება

ფიუჩერსული კონტრაქტი არის შეთანხმება, რომლის მიხედვით მხარეები თანხმდებიან, რომ მომავალში განსაზღვრული დროისთვის შეისყიდიან ან გაყიდიან აქტივს წინასწარ შეთანხმებული ფასით. ეს აქტივი შეიძლება იყოს:

სასაქონლო პროდუქტი (ნავთობი, ოქრო, ხორბალი);

ფინანსური ინსტრუმენტი (ვალუტა, აქციების ინდექსები);

სპეციალური აქტივები (კრიპტოვალუტები, კლიმატური კონტრაქტები).

ფიუჩერსული კონტრაქტები სტანდარტიზებულია, რაც ნიშნავს, რომ ყველა კონტრაქტი მოიცავს წინასწარ განსაზღვრულ პირობებს, როგორებიცაა მოცულობა, ხარისხი და მიწოდების დრო.

როგორ მუშაობს ფიუჩერსული კონტრაქტი?

ფიუჩერსული კონტრაქტები ვაჭრობისას გამოიყენება ორი ძირითადი მიზნისთვის:

ჰეჯირება: რისკების დაზღვევის ინსტრუმენტი, მაგალითად, ფერმერი ნავთობის ფასის ცვლილებებისგან თავის დასაცავად წინასწარ ყიდულობს კონტრაქტებს.

სპეკულაცია: ტრეიდერები ცდილობენ გამოიმუშაონ მოგება აქტივების ფასის ცვალებადობაზე.

მაგალითი:

წარმოიდგინეთ, რომ ნავთობის ფასი დღეს $80 ბარელზეა, მაგრამ თქვენ ელოდებით ფასის ზრდას. ახლა ყიდულობთ ფიუჩერსულ კონტრაქტს $80-ით და თუ ფასი გაიზრდება $100-მდე, მოგება იქნება $20 თითო ბარელზე.

ფიუჩერსული კონტრაქტების ძირითადი მახასიათებლები

მომავალი ვადა: კონტრაქტის შესრულების განსაზღვრული თარიღი.

სტანდარტიზაცია: ბირჟაზე არსებული კონტრაქტები ერთიანი წესებით მუშაობს.

საფასო მექანიზმი: ფასი იცვლება ბაზრის მოთხოვნილებისა და მიწოდების შესაბამისად.

ფიუჩერსული კონტრაქტების მნიშვნელობა

ფიუჩერსულმა ბაზრებმა გაამარტივა ფინანსური რისკების მართვა და ინვესტორებს მისცა საშუალება, უფრო პროგნოზირებადი გახადონ თავიანთი საქმიანობა. ისინი გამოიყენება:

კომპანიების მიერ, რათა უზრუნველყონ სტაბილური წარმოება;

ტრეიდერების მიერ, რათა მაქსიმალურად გაზარდონ მოგება.

რატომ უნდა ისწავლოთ ფიუჩერსული კონტრაქტები?

ფიუჩერსული ბაზრები ფინანსური სამყაროს მნიშვნელოვან ნაწილს წარმოადგენს. ამ კურსის გავლის შემდეგ, თქვენ შეძლებთ:

გაიგოთ, როგორ ფუნქციონირებს ბაზარი;

შეისწავლოთ რისკის მართვა და მოგების მიღების შესაძლებლობები;

გამოიყენოთ ფიუჩერსული კონტრაქტები როგორც პირადი ინვესტიციებისთვის, ასევე პროფესიული საქმიანობისთვის.

შესავალი გაკვეთილის ბოლოს, შეგიძლიათ გაეცნოთ ფიუჩერსული კონტრაქტების ძირითად ტერმინებს და გაიაზროთ მათი როლი ფინანსურ ეკოსისტემაში.

ფიუჩერსული კონტრაქტების ძირითადი ტერმინები და მათი როლი ფინანსურ ეკოსისტემაში

ფიუჩერსული ვაჭრობა მოიცავს მრავალ სპეციალურ ტერმინს, რომელთა გაგება აუცილებელია ეფექტური ვაჭრობისთვის. ეს ტერმინები განსაზღვრავს კონტრაქტების სტრუქტურას, სავაჭრო პროცესს და ბაზრის ფუნქციონირებას. მათი სწორად გამოყენება ტრეიდერებსა და ინვესტორებს ეხმარება რისკების მართვაში და უფრო შედეგიანი გადაწყვეტილებების მიღებაში.

ძირითადი ტერმინები და მათი განმარტება

ფიუჩერსული კონტრაქტი (Futures Contract):

დეტალური ხელშეკრულება, რომელშიც ერთი მხარე ვალდებულია შეიძინოს ან გაყიდოს კონკრეტული აქტივი (ან ფინანსური ინსტრუმენტი) წინასწარ შეთანხმებულ ფასად და თარიღზე.

საბაზისო აქტივი (Underlying Asset):

ფიუჩერსული კონტრაქტის ფუძე აქტივი, რომლის ფასიც განსაზღვრავს კონტრაქტის ღირებულებას.

მაგალითები:

ნედლეული (ნავთობი, ოქრო, ვერცხლი).

სასაქონლო პროდუქტები (ხორბალი, სიმინდი).

ფინანსური აქტივები (აქციათა ინდექსები, ვალუტები).

ვადის გასვლის თარიღი (Expiration Date):

კონტრაქტის ვადის ამოწურვის კონკრეტული თარიღი, როდესაც მოხდება აქტივის მიწოდება ან ფულადი გათანაბრება.

კონტრაქტის ზომა (Contract Size):

კონტრაქტში განსაზღვრული აქტივის რაოდენობა, რაც განსაზღვრავს ვაჭრობის მასშტაბს.

მაგალითი: ერთი ნავთობის ფიუჩერსული კონტრაქტი მოიცავს 1,000 ბარელს.

მინიმალური საფეხური (Tick Size):

ფასის მინიმალური ცვლილება, რომელიც შესაძლებელია ფიუჩერსულ ბაზარზე.

მაგალითი: თუ ნავთობის ფიუჩერსზე ტიკი $0.01-ია, ფასი შეიძლება შეიცვალოს $70.00-დან $70.01-მდე.

მარჟა (Margin):

დეპოზიტი, რომელსაც ტრეიდერი იხდის გარიგების გახსნამდე, რათა უზრუნველყოს პოზიციის რისკების მართვა.

საწყისი მარჟა (Initial Margin): გარიგების დასაწყებად საჭირო თანხა.

შენახვის მარჟა (Maintenance Margin): მინიმალური თანხა, რომელიც ანგარიშზე უნდა იყოს პოზიციის გასახანგრძლივებლად.

ბერკეტი (Leverage):

ფინანსური მექანიზმი, რომელიც საშუალებას იძლევა მცირე კაპიტალით კონტროლირდეს დიდი მოცულობის პოზიციები.

მაგალითი: 10x ბერკეტის გამოყენებისას $1,000 ანგარიშით ტრეიდერი მართავს $10,000-იან პოზიციას.

ლიკვიდურობა (Liquidity):

ბაზარზე აქტივის ყიდვის ან გაყიდვის სიმარტივე და სიჩქარე, ფასის მნიშვნელოვანი ცვლილებების გარეშე.

მნიშვნელობა: მაღალი ლიკვიდურობის ბაზარზე ვაჭრობა უფრო მარტივი და ნაკლებად რისკიანია.

გაყიდვისა და ყიდვის ფასი (Bid and Ask Price):

Bid Price: ფასი, რომელსაც მყიდველი სთავაზობს.

Ask Price: ფასი, რომელსაც გამყიდველი ითხოვს.

Spread (სპრედი): Bid და Ask ფასებს შორის სხვაობა.

სტოპ-ლოსი (Stop Loss):

შეკვეთა, რომელიც ავტომატურად ხურავს პოზიციას, თუ ფასმა მიაღწია წინასწარ განსაზღვრულ ზარალის დონეს.

მოგების შეკვეთა (Take Profit):

შეკვეთა, რომელიც ხურავს პოზიციას, როცა ფასმა მიაღწია წინასწარ განსაზღვრულ მოგების დონეს.

გადატანა (Roll Over):

პოზიციის გაგრძელება ახალი კონტრაქტის ვადაზე, როცა არსებული კონტრაქტი ახლოსაა ვადის ამოწურვასთან.

სპეკულატორი (Speculator):

მონაწილე, რომელიც ცდილობს მიიღოს მოგება ფიუჩერსული ფასების ცვალებადობაზე.

ჰეჯერი (Hedger):

მონაწილე, რომელიც იყენებს ფიუჩერსებს საკუთარი აქტივის ან ვალდებულების რისკების შემცირებისთვის.

ყოველდღიური გათანაბრება (Mark to Market):

ყოველდღიური პროცესი, რომელიც არეგულირებს ფიუჩერსულ პოზიციას ბაზრის მიმდინარე ფასზე.

როლი ფინანსურ ეკოსისტემაში

ფიუჩერსული ბაზრის მიზანი:

რისკების მართვა (Risk Hedging):

ფიუჩერსები კომპანიებს და ფიზიკურ პირებს აძლევენ საშუალებას დაიცვან თავი ფასების უეცარი ცვლილებებისგან.

მაგალითი: ავიაკომპანიები იყენებენ ნავთობის ფიუჩერსებს საწვავის ფასების ფიქსაციისთვის.

სპეკულაცია:

ტრეიდერები ცდილობენ მიიღონ მოგება ფასების ცვალებადობაზე, რითაც ბაზარს მატებენ ლიკვიდურობას.

ფასების აღმოჩენა (Price Discovery):

ფიუჩერსული ბაზარი წარმოადგენს ბაზრის ფასების ფორმირების მექანიზმს, რომელიც ასახავს არსებული და მოლოდინების საფუძველზე განსაზღვრულ ღირებულებებს.

გლობალური ვაჭრობა:

ფიუჩერსული ბაზრები აკავშირებენ საერთაშორისო ვაჭრობის მონაწილეებს და ხელს უწყობენ გლობალური ეკონომიკური ზრდის პროცესს.

ფინანსური ინსტიტუტების როლი:

ბირჟები: (მაგ., CME, ICE) უზრუნველყოფენ სტანდარტიზირებულ კონტრაქტებს და ხელს უწყობენ ლიკვიდურ ბაზარს.

კლირინგური ცენტრები: უზრუნველყოფენ გარიგების შესრულებას და ამცირებენ კონტრაგენტის რისკს.

კონტრაგენტის განმარტება:

ფიუჩერსებით ვაჭრობაში კონტრაგენტი არის მხარე, რომელიც დებს გარიგებას სხვა მონაწილესთან. ეს შეიძლება იყოს:

1. საკონტრაქტო მხარე (Counterparty) – პირი ან ორგანიზაცია, რომელიც დებს ფიუჩერსულ ხელშეკრულებას თქვენთან ერთად.

2. ბირჟის საკონტრაქტო საკომპენსაციო პალატა (Clearinghouse) – ცენტრალური საკონტრაქტო მხარე, რომელიც მოქმედებს როგორც შუამავალი და უზრუნველყოფს გარიგების შესრულებას.

ფიუჩერსებით ვაჭრობაში, როგორც წესი, კონტრაგენტი უშუალოდ არ არის სხვა ტრეიდერი, რადგან ბირჟის კლირინგური პალატა ახდენს ყველა გარიგების კლირინგს და გამოდის გარიგების მეორე მხარედ. ეს ამცირებს საკრედიტო რისკს და უზრუნველყოფს კონტრაქტების შესრულებას.

დასკვნა

ფიუჩერსული კონტრაქტების ტერმინოლოგია აერთიანებს ბაზრის ტექნიკურ და ფინანსურ ელემენტებს, რაც აუცილებელია ვაჭრობისა და რისკების მართვისთვის. ეს ტერმინები არა მხოლოდ აუმჯობესებს ტრეიდერებისა და ინვესტორების საქმიანობას, არამედ ხელს უწყობს ბაზრის გამჭვირვალობას, სტაბილურობასა და განვითარებას. ტერმინების სწორად გაგება და გამოყენება ფინანსურ ეკოსისტემაში წარმატების მიღწევის აუცილებელი პირობაა.